Інформація призначена тільки для фахівців сфери охорони здоров'я, осіб,
які мають вищу або середню спеціальну медичну освіту.

Підтвердіть, що Ви є фахівцем у сфері охорони здоров'я.



Всесвітній день боротьби із запальними захворюваннями кишечника
день перший
день другий

Коморбідний ендокринологічний пацієнт

Всесвітній день боротьби із запальними захворюваннями кишечника
день перший
день другий

Коморбідний ендокринологічний пацієнт

Международный эндокринологический журнал 4(6) 2006

Вернуться к номеру

Депрессии у больных сахарным диабетом (Обзор литературы). Часть I

Авторы: М.Ю. Дробижев, Т.А. Захарчук, Клиника кардиологии ММА им. И.М. Сеченова, НЦПЗ РАМН, г. Москва

Рубрики: Эндокринология

Разделы: Справочник специалиста

Версия для печати

Первые сообщения о тесной взаимосвязи между депрессивными состояниями и сахарным диабетом (CД) появились еще до нашей эры. Цельс и Аретей Каппадокийский, разрабатывая различные аспекты гуморальной теории возникновения болезней, полагали, что причины депрессий и СД возникают при нарушении гомеостаза одних из основных жидкостей организма в полости желудка. В дальнейшем упоминания о взаимосвязи депрессивных состояний и СД достаточно часто встречаются в литературе. Так, Парацельс (XVI век) указывал на то, что СД, являясь заболеванием всего организма, тем не менее в первую очередь затрагивает психическую сферу. При этом отмечается развитие депрессивных состояний. Другой известный ученый, английский врач Thomas Willis (1684 г.), описывая СД, упоминает о том, что «печаль или длительная грусть в виде депрессий и других расстройств жизнерадостной бодрости способствуют вызыванию или провоцированию этой болезненной диспозиции». Известный английский психиатр H. Maudsley (1899 г.) упоминал, что СД часто встречается в тех семьях, в которых нередки психические расстройства, причем среди последних, по его мнению, преобладает аффективная патология. H. Maudsley (1899 г.) подчеркивает, что эти расстройства «идут бок о бок или поочередно друг за другом значительно чаще, чем это можно было бы объяснить случайным стечением обстоятельств или эпизодом».

Особенно интенсивно коморбидность депрессий и СД изучалась в XX веке. При этом исследования фокусировались вокруг следующих основных направлений научного поиска: распространенность депрессивных состояний, их патогенез и психопатология. Однако подавляющее большинство исследований посвящено первым двум из указанных направлений. Так, публикуются результаты как небольших по объему изученной выборки обсервационных работ, так и крупных эпидемиологических исследований, в которых анализируется встречаемость депрессий у больных СД [11, 59, 75, 84, 105, 115]. В связи с достаточно большим количеством этих работ представляется целесообразным провести их обобщенный анализ. Для этого проведено изучение публикаций, появившихся в период с 1983 по 2005 гг., соответствующих критериям отбора (полнота данных по количеству обследованных с СД, методам их отбора, депрессивным расстройствам с указанием способов их диагностики и уровня распространенности). Для выбора источников использовались базы данных MEDLINE (U.S. National Library of Medicine), PsychINFO (American Psychological Association, Washington), HighWire (Stanford University Library), ГЦМНБ. Отобраны 48 публикаций, которые содержат результаты обследования 7 497 пациентов без учета пациентов из контрольных групп с депрессиями и СД.

Результаты проведенного обобщенного анализа свидетельствуют о том, что доля больных СД, страдающих депрессивными состояниями, значительно превышает аналогичные показатели иных психических расстройств [27, 46, 76, 91, 121] (табл. 1).

Так, по мнению некоторых исследователей (R. Mayou и соавт., 1991; K. Akinlade и соавт., 1996), соотношение распространенности депрессий и иных психических расстройств у пациентов с СД зачастую достигает 2 : 1 или даже 5 : 1. Результаты анализа данных литературы свидетельствуют о том, что депрессивные состояния отмечаются в среднем у 26,3 % больных СД (табл. 2, 3). Этот показатель более чем в 3 раза превышает соответствующие популяционные данные и составляет 5–10 % (T. Ustun, N. Sartorius, 1995). Вместе с тем распространенность депрессий сильно варьирует: от 3,8 до 60,7 % (табл. 2, 3). Столь значительный разброс показателей может быть связан с различиями в методах, применямых для диагностики аффективной патологии. Так, в исследованиях, в которых используют опросники (шкалы) для выявления депрессий у больных СД, распространенность депрессий наиболее высока — в среднем 31,0 % (табл. 2).

В то же время при использовании клинических методов выявления аффективной патологии рассматриваемый показатель оказывается значительно ниже и составляет в среднем 20,8 % (табл. 3). Очевидна также зависимость между числом больных СД и распространенностью депрессий в исследуемой выборке. Эта зависимость носит обратный характер: чем больше обследованных пациентов, тем ниже рассматриваемый показатель (рис. 1). Вплоть до настоящего времени остается неясным вопрос о сопряженности депрессий с двумя основными типами СД. Так, средняя распространенность аффективных (депрессивных) расстройств при СД типов 1 и 2 составляет 26,4 и 25,2 % соответственно (табл. 2, 3). Следует, однако, иметь в виду, что приведенное соотношение может рассматриваться лишь в качестве приблизительного. Такое положение связано прежде всего с особенностями имеющихся данных. Достаточно указать, что из 48 исследований в 6 (12,7 %) диагноз эндокринной патологии формулируется в самом общем виде как «сахарный диабет» или уточняется лишь характер сахароснижающей терапии (инсулинотерапия или пероральные сахароснижающие средства). Несмотря на то что в 18 (38,3 %) работах обследованы пациенты с двумя основными типами СД, оценка распространенности депрессий приводится лишь для всей выборки в целом. Кроме того, обращает на себя внимание, что данные по встречаемости депрессивных состояний существенным образом варьируют. Так, депрессии выявляются у 10,7–46,3 % пациентов с СД типа 1 [32, 57, 93, 103, 110, 121, 123] и у 6,1–49,3 % больных СД типа 2 [77, 101, 120, 122] (табл. 2, 3).

Проанализированные эпидемиологические данные не дают четкого представления и о нозологии рассматриваемых депрессий. Достаточно указать, что лишь в 6 (12,7 %) исследованиях учитываются диагностические категории аффективных расстройств, представленные в МКБ-10 или DSM-IV-TR (табл. 4).

При этом сообщается о выявлении депрессий в пределах большого депрессивного расстройства, биполярного аффективного расстройства, циклотимии, а также дистимии [46, 57, 91, 98, 104, 121], показатели распространенности которых существенно варьируют. Так, в трех исследованиях отмечается преобладание эндогенных депрессий (большое депрессивное расстройство, биполярное аффективное расстройство, циклотимия), а в остальных — дистимии.

В частности, M. Popkin и соавт. (1988) выявили значительное преобладание эндогенных депрессивных состояний над невротическими как на протяжении жизни (24,0 % против 4,0 %), так и во время проведения обследования (10,7 % против 0 %) [104]. Аналогичные данные, свидетельствующие о преобладании эндогенных депрессий (22,2 %) над невротическими (14,8 %), получены в работе F. de Mont-Marin и соавт. (1995) [46]. Сходные показатели приводятся и в более позднем исследовании R. Nagel и соавт. (2000). Так, при изучении аффективной патологии у пациентов с СД в общемедицинской сети соотношение эндогенных и невротических депрессий выявлено в 25 и 16 % соответственно [98].

С другой стороны, G.Wilkinson и соавт. (1988) указывают на преобладание дистимий (23 %) над эндогенными депрессиями (7,2 %) [121]. Сходные результаты представлены S. Friedman и соавт. (1998). Авторы сообщают о значительном преобладании невротических депрессий (41,4 %) над эндогенными (4,8 %) [57].

Наконец, в исследовании R. Mayou и соавт. (1991) установлено примерно равное процентное соотношение эндогенных (4 %) и невротических депрессий (7 %) у больных СД [91].


Список литературы

1. Алимов Х.А., Шаюсупова А.У., Арипов А.Н. Психические нарушения при сахарном диабете. — Т.: Медицина, 1987.

2. Герцик Л.Г. Социально-психологические аспекты сахарного диабета (к проблеме психологической коррекции) // Вопросы теоретической и клинической психоэндокринологии: Сб. научн. трудов Моск. НИИ психиатрии. — М., 1989. — С. 52-8.

3. Дедов И.И., Фадеев В.В. Введение в диабетологию: Руководство для врачей. — Берег, 1998.

4. Депрессии и коморбидные расстройства / Под ред. А.Б. Смулевича. — М., 1997.

5. Добржанская А.К. Психические и нейрофизиологические нарушения при эндокринных заболеваниях. — М.: Медицина, 1973.

6. Дробижев М.Ю. Нозогении (психогенные реакции) при соматических заболеваниях: Автореф. дис... д-ра мед. наук. — М., 2000.

7. Елфимова Е.В. Пограничные психические расстройства при сахарном диабете: Автореф. дис… канд. мед. наук. — М., 1995.

8. Жариков М.Н. Новый селективный ингибитор обратного захвата серотонина циталопрам (ципрамил) в лечении депрессивных расстройств у больных диабетом // Психиатрия и психофармакотер. — 2001. — № 3 (1).

9. Иванов А.В. Особенности психических расстройств при СД различной степени компенсации и их психотерапевтическая коррекция: Автореф. дис… канд. мед. наук. — Казань, 1998.

10. Каюмов Э.Г. Эмоциональный стресс как этиологический фактор развития и распространения ранних стадий СД // Актуальные вопросы эндокринологии на Востоке страны: Тез. докл. расш. Пленума. — Иркутск, 1979.— С. 17-8.

11. Коркина М.В., Елфимова Е.В. Сахарный диабет и депрессия // Журн. неврол. и психиатр. им. С.С. Корсакова. — 2003. — № 12. — С. 66-70.

12. Коркина М.В., Елфимова Е.В., Марилов В.В. Пограничные психические нарушения при сахарном диабете // Журн. неврол. и психиатр. им. С.С. Корсакова. — 1997. — № 97 (2). — С. 15-8.

13. Корнилов А.А., Лев Э.Я., Розина Н.С. О психологических симптомах у больных сахарным диабетом с осложненным течением // Вопросы теоретической и клинической психоэндокринологии: Сб. тр. МНИИП. — М., 1989.

14. Кречмер Э. Строение тела и характер. — М., 2000.

15. Лайнгер М.А. Особенности реакции личности на заболевание сахарным диабетом и вопросы лечения // Нервно-психические расстройства экзогенно-органической природы / Под ред. Р.Г. Голодец. — М., 1975. — С. 549-55.

16. Лайнгер М.А. Нервно-психические нарушения при сахарном диабете; закономерности формирования // Тез. докл. V Всероссийского съезда невропатологов и психиатров. — М. — 1985. — № 3. — С. 87-9.

17. Сидоров П.И., Панков М.Н., Новикова И.А. Психосоциальная реабилитация больных сахарным диабетом // Пробл. эндокринол. — 1998. — № 6. — С. 19-22.

18. Смулевич А.Б., Дубницкая Э.Б. Расстройства личности: клиника и терапия // Психиатрия и психофармакотер. — 2003. — № 6. — С. 227-30.

19. Смулевич А.Б., Козырев В.Н., Сыркин А.Л. Депрессии у соматических больных. — М., 1997.

20. Смулевич А.Б. Депрессии в общемедицинской практике. — М., 2000.

21. Смулевич А.Б. Депрессии в общей медицине. — М., 2001. — С. 256.

22. Смулевич А.Б. Депрессии при соматических и психических заболеваниях. — М., 2003.

23. Целибеев Б.Я. Психические нарушения при эндокринных заболеваниях. — М., 1966. — С. 84-97.

24. Целина М.Э. Пограничные нервно-психические расстройства при сахарном диабете (клиника, медико-социальная экспертиза): Автореф. дис… канд. мед. наук. — СПб., 1997.

25. 55 Scottish intercollegiate guidelines network. Management of diabetes. Quick reference guide. Nov., 2001. — P. 8.

26. Aalto A.-M., Uutella A., Aro A.R. Disease-related distress among insulin-treated diabetic patient // Eur J Public Health. — 2000. — № 10. — P. 68-74.

27. Akinlade K., Ohaeri J.U., Suberu M.A. The psychological condition of a cohort of Nigerian diabetic subjects // Afr J Med Med Sci. — 1996. — № 25 (1). — P. 61-7.

28. Akiskal H.S. The Evolutionary Significance Of Affective Temperaments / American Psychiatric Association. 56th Annual Meeting. May 17–22. Bipolar. — San Francisco, California, 2003

29. Alexopoulos G.S., Meyers B.S., Young R.C. et al. Vascular depression hypothesis // Arch gen psychiatry. — 1997. — № 54 (10). — P. 915-22.

30. Assal J.-Ph. From metabolic crisis to long-term diabetes control: a plea for more efficient therapy // Davidson J.K: Clinical diabetes mellitus, a problem-oriented approach. — New York: Thieme Med Pub., 2000. — P. 943-50.

31. Banki C.M., Bissette G., Arato M. et al. Cerebrospinal fluid corticotropin-releasing factor-like immunoreactivity in depression and schizophrenia // Am J Psychiatry. — 1987. — № 144. — P. 873-7.

32. Berlin J., Bisserbe J.C., Eiber R. et al. Phobic symptoms, particularly the fear of blood and injury, are associated with poor glycemic control in type 1 diabetic adults // Diabet Care. — 1997. — № 2. — P. 176-8.

33. Bernbaum M., Albert S.G., Duckro P.N. Psychosocial profiles in patients with visual impairment due to diabetic retinopathy // Diabet Care. — 1988. — № 11 (7). — P. 551-7.

34. Bjorntorp P. Body fat distribution, insulin resistance, and metabolic diseases // Nutrition. — 1997. — № 13 (9). — P. 795-803.

35. Bleur M. Endokrinologische psychiatrie. — Stuttgart, 1954.

36. Cameron O.G., Kronfol Z., Greden J.F. et al. Hypothalamic-pituitary-adrenocortical activity in patients with diabetes mellitus // Arch Gen Psychiat. — 1984. — № 41. — P. 1090-5.

37. Carpenter W.T., Bunney W.E. Adrenal cortical activity in depressive illness // Am J Psychiat. — 1971. — № 128. — P. 31-40.

38. Carrington A.L., Mawdsley S.K., Morley M. et al. Psychological status of diabetic people with or without lower limb disability // Diabet Res Clin Pract. — 1996. — № 32 (1–2). — P. 19-25.

39. Cassidy F., Ahearn E., Carroll B.J. Elevated Frequency of Diabetes Mellitus in Hospitalized Manic-Depressive Patients // Am J Psychiatry. — 1999. — № 156. — P. 1417-20.

40. Close H., Davies A.G., Price D.A. et al. Emotional difficulties in diabetes mellitus // Arch Dis Child. — 1986. — № 61 (4). — P. 337-40.

41. Cohen S.T., Welch G., Jacobson A.M. et al. The association of lifetime psychiatric illness and increased retinopathy in patients with type I diabetes mellitus // Psychosomatics. — 1997. — № 38. — P. 98-108.

42. Coker A.O., Ohaeri J.U., Lawal R.A. et al. Specific psychiatric morbidity among diabetics at a Nigerian General Hospital // East Afr Med J. — 2000. — № 77 (1). — P. 42-5.

43. De Groot M., Anderson R., Freedland K.E. et al Association of Depression and Diabetes Complications: A Meta-Analysis // Psychosomatic Medicine. — 2001. — № 63. — P. 619-30.

44. De Groot M., Auslander W., Williams J.H. et al. Depression and poverty among african american women at risk for type 2 diabetes // D Ann Behav Med. — 2003. — № 25 (3). — P. 172-81.

45. De Groot M., Jacobson A.M., Samson J.A. et al. Glycemic control and major depression in patients with type 1 and type 2 diabetes mellitus // J Psychosom Res. — 1999. — № 6 (5). — P. 425-35.

46. De Mont-Marin F., Hardy P., Lepine J.P. et al. Six-month and lifetime prevalence of psychiatric disorders in patients with diabetes mellitus // Eur Psychiat. — 1995. — № 10. — P. 245-9.

47. Diabetes Atlas. 2000 / International Diabetes Federation.

48. Dorchy H., Olinger S. Well-being of insulin-dependent diabetics. Evaluation of 100 adolescents and young adults in relation to their metabolic control // Presse Med. — 1997. — № 11, 26 (30). — P. 1420-4.

49. Eaton W.W., Armenian H., Gallo J. et al. Depression and risk for onset of type II diabetes. A prospective population-based study // Diabetes Care. — 1996. — № 19 (10). — P. 1097-102.

50. Egede L.E., Zheng D. Independent factors associated with major depressive disorder in a national sample of individuals with diabetes // Diabet Care. — 2003. — № 26. — P. 104-11.

51. Eiber R., Berlin I., Grimaldi A., Bisserbe J.C. Insulin-dependent diabetes and psychiatric pathology: general clinical and epidemiologic review // Encephale. — 1997. — 23 (5). — P. 351-7.

52. Eren I., Erdi O., Ozcankaya R. Relationship between blood glucose control and psychiatric disorders in type II diabetic patients // Turk Psikiyatri Derg. — 2003. — № 4 (3). — P. 184-91.

53. Ettigi P.G., Brown G.M. Psychoneuroendocrinology of affective disorders an overview // Am J Psychiatry. — 1977. — № 134. — P. 493-501.

54. European Diabetes Policy Group. A desktop guide to type 2 diabetes mellitus // Diabet Med. — 1999. — № 16. — P. 716-30.

55. Faas S., Trucco M. The genes influencing the susceptibility to IDDM in humans // J Endocrinol Invest. — 1994. — № 17. — P. 477-95.

56. Fisher L., Chesla C.F., Nullan J.T. et al. Contributors to depression in Latino and European-American patients with type 2 diabetes // Diabetes Care. — 2001. — № 24. — P. 1751-7.

57. Friedman S., Vila G., Timsit J. et al. Anxiety and depressive disorders in an adult insulin-dependent diabetic mellitus (IDDM) population: relationships with glycaemic control and somatic complications // Eur Psychiat. — 1998. — № 13. — P. 295-302.

58. Gary T.L., Crum R.M., Cooper-Patrick L. et al. Depressive symptoms and metabolic control in African-Americans with type 2 diabetes // Diabet Care. — 2000. — № 23 (1). — P. 23-9.

59. Gavard J.A., Lustman P.J., Clouse R.E. Prevalence of depression in adults with diabetes: an epidemiological evaluation // Diabetes Care. — 1993. — № 16. — P. 1167-78.

60. Gold P.W., Loriaux D.L., Roy A. et al. Responses to corticotropin-releasing hormone in the hypercortisolism of depression and Cushing's disease: pathophysiology and diagnostic implications // N Engl J Med. — 1986. — № 314. — P. 1329-35.

61. Grandinetti A., Kaholokula J.K., Crabbe K.M. et al. Relationship between depressive symptoms and diabetes among native Hawaiians // Psychoneuroendocrinology. — 2000. — № 5 (3). — P. 239-46.

62. Green L., Feher M., Catalan J. Fears and phobias in people with diabetes // Diabet Metab Res Rev. — 2000. — № 16 (4). — P. 287-93.

63. Harris M.I., Hadden W.C., Knowler W.C. et al. Prevalence of diabetes and impaired glucose tolerance and plasma glucose levels in US population aged 20–74 yr. // Diabetes. — 1987. — № 36. — P. 523-34.

64. Holsboer F., Gercen A., Von Bardeleben U. et al. Human corticotropin-releasing hormone in depression // Biol Psychiatry. — 1986. — № 21. — P. 601-11.

65. Hudson J.I., Hudson M.S., Rothschild A.J. et al. Abnormal results of dexamethasone suppression test in non-depressed patients with diabetes mellitus // Arch Gen Psychiatry. — 1984. — № 41. — P. 1086-2089.

66. Jacobson A.M., Hauser S.T., Willett J.B. et al. Psychological adjustment to IDDM: 10-year follow-up of an onset cohort of child and adolescent patients // Diabet Care. — 1997. — № 20 (Issue 5). — P. 811-8.

67. Jalenques I., Tauveron I., Albuisson E. et al. Prevalence of anxiety and depressive symptoms in patients with type 1 and 2 diabet // Rev Med Suisse Romande. — 1993. — № 113 (8). — P. 639-46.

68. Kaplan and Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry. Seventh Edition. On CD-ROM, 2000.

69. Karlson B., Agardh C.D. Burden of illness, metabolic control, and complications in relation to depressive symptoms in IDDM patients // Diabet Med. — 1997. — № 14 (12). — P. 1066-72.

70. Kelsoe J.R., Ginns E.I., Egeland J.A. et al. Re-evaluation of the linkage relationship between chromosome 11p loci and the gene for bipolar affective disorder in the Old Order Amish // Nature. — 1989. — № 16, 342 (6247). — P. 238-43.

71. Kinder L.S., Kamarck T.W., Baum A. et al. Depressive symptomatology and coronary heart disease in Type I diabetes mellitus: a study of possible mechanisms // Health Psychol. — 2002. — № 21 (6). — P. 542-52.

72. Kissel P. Psychological characteristics of unstable diabetics // Ann Med Psychol. — 1965. — № 123. — P. 219-50.

73. Koo J.R., Yoon J.W., Kim S.G. et al. Association of depression with malnutrition in chronic hemodialysis patients // Am J Kidney Dis. — 2003. — № 41 (5). — P. 1037-42.

74. Kovacs M., Ho V., Pollock M.H. Criterion and predictive validity of the diagnosis of adjustment disorder: a prospective study of youths with new-onset insulin-dependent diabetes mellitus // Am J Psychiat. — 1995. — № 152. — P. 523-8.

75. Kovacs M., Obrosky D.S., Goldston D. et al. Major depressive disorder in youths with IDDM: a controlled prospective study of course and outcome // Diabet Care. — 1997. — № 20. — P. 45-51.

76. Kovacs M., Goldston D., Obrosky D.S. et al. Psychiatric disorders in youths with IDDM: rates and risk factors // Diabet Care. — 1997. — № 20 (1). — 36-44.

77. Leedom L., Meehan W.P., Procci W. et al. Symptoms of depression in patients with type II diabetes mellitus // Psychosomatics. — 1991. — № 32 (3). — P. 280-6.

78. Lilliker S.L. Prevalence of diabetes in a manic-depressive population // Compr Psychiatry. — 1980. — № 21 (4). — P. 270-5.

79. Lincowski P., Mendlewicz J., Leclerq R. The 24 h profile of adrenocorticotropin and cortizol in major depressive illness // J Clin Endocrinol Metab. — 1985. — № 61. — P. 429-38.

80. Littlefield C.H., Craven J.L., Rodin G.M. et al. Relationship of self-efficacy and binging to adherence to diabetes regimen among adolescents // Diabet Care. — 1992. — № 15 (1). — P. 90-4.

81. Littlefield C.H., Rodin G.M., Murray M.A. et al. Influence of functional impairment and social support on depressive symptoms in persons with diabetes // Health Psychol. — 1990. — № 9 (6). — P. 737-49.

82. Lloyd C., Wilson R., Forrest K. Prior depressive symptoms and the onset of coronary heart disease // Diabetes. — 1997. — № 46. — P. 13A.

83. Lloyd C.E., Matthews K.A., Wing R.R. et al. Psychosocial factors and complications of IDDM. The Pittsburgh Epidemiology of Diabetes Complications Study // Diabetes Care. — 1992. — № 15 (2). — P. 166-72.

84. Lloyd C.E., Zgibor J., Wilson R.R. et al. Cross-cultural comparisons of anxiety and depression in adults with type 1 diabetes // Diabet Metab Res Rev. — 2003. — 19 (5). — P. 401-7.

85. Lloyd C.E., Wing R.R., Orchard T.J. Waist to hip ratio and psychosocial factors in adults with insulin-dependent diabetes mellitus: the Pittsburgh Epidemiology of Diabetes Complications study // Metabolism. — 1996. — № 45 (2). — P. 268-72.

86. Lustman P.J., Anderson R.J., Freedland K.E. et al. Depression and poor glycemic control: a meta-analytic review of the literature // Diabet Care. — 2000. — № 23 (7). — P. 934-42.

87. Lustman P.J., Griffith L.S., Clouse R.E. Depression in adults with diabetes // Results of 5-yr follow-up study // Diabet Care. — 1988. — № 11 (8). — P. 605-12.

88. Lustman P.J., Freedland K.E., Carney R.M. et al. Similarity of depression in diabetic and psychiatric patients // Psychosom Med. — 1992. — № 54 (5). — P. 602-11.

89. Macrodimitris S.D., Endler N.S. Coping, control, and adjustment in Type 2 diabetes // Health Psychol. — 2001. — № 20 (3). — P. 208-16.

90. Martin F.I., Hansen N., Warne G.L. Attempted suicide by insulin overdose in insulin-requiring diabetics // Med J Aust. — 1977. — № 15, 1 (3). — P. 58-60.

91. Mayou R., Peveler R., Davies B. et al. Psychiatric morbidity in young adults with insulin-dependent diabetes mellitus // Psychol Med. — 1991. — № 21 (3). — P. 639-45.

92. Mazze R.S., Lucido M., Shamoon H. Psychological and social correlates of glycemic control // Diabet Care. — 1984. — № 7 (4). — P. 360-6.

93. McElroy S.L., Kotwal R., Malhotra S. et al. Are mood disorders and obesity related? A review for the mental health professional // J Clin Psychiat. — 2004. — № 65 (5). — P. 634-51.

94. Milani R.V., Lavie C.J. Behavioral differences and effects of cardiac rehabilitation in diabetic patients following cardiac events // Am J Med. — 1996. — № 100 (5). — P. 517-23.

95. Miyaoka Y., Miyaoka H., Motomiya T. Impact of sociodemographic and diabetes-related characteristics on depressive state among non-insulin-dependent diabetic patients // Psychiat Clin Neurosci. — 1997. — № 51 (4). — P. 203-6.

96. Mollema E.D., Mollema E.D., Snoek F.J., Ader H.J. et al. Insulin-treated diabetes patients with fear of self-injecting or fear of self-testing. Psychological comorbidity and general well-being // J Psychosom Res. — 2001. — № 51 (5). — P. 665-72.

97. Musselman D.L., Betan E., Larsen H. et al. Relationship of depression to diabetes types 1 and 2: epidemiology, biology and treatment // Soc biolog psychiat. — 2003. — № 54. — P. 317-29.

98. Nagel R.W., Puczynski S., Earley M.A. Depression in Primary Care Patients with Diabetes: Differences by Treatment Regimen // Diabetes. — 2000. — № 49 (Suppl. 1). — P. 324A.

99. Nestler E.J. Antidepressant treatments in the 21st century // Biol Psychiat. — 1998. — № 44. — P. 526-33.

100. Newman J.C., Holden R.J. The cerebral diabetes paradigm for unipolar depression // Med Hypotheses. — 1993. — № 41 (5). — P. 391-408.

101. Palinkas L.A., Barrett-Connor E., Wingard D.L. Type 2 diabetes and depressive symptoms in older adults: a population-based study // Diabet Med. — 1991. — № 8 (6). — P. 532-9.

102. Polonsky W.H., Dudl J., Peterson M. et al. Depression in type 2 diabetes: links to health care utilization, self-care, and medical markers // Diabetes. — 2000. — № 49 (Suppl. 1). — P. 64A.

103. Popkin M.K., Gallies A.L., Lentz R.D. et al. Prevalence of major depression, simple phobia, and other psychiatric disorders in patients with long-standing Type 1 diabetes mellitus // Arch Gen Psychiat. — 1988. — № 45. — P. 64-8.

104. Pouwer F., Beekman A.T., Nijpels G. et al. Rates and risks for co-morbid depression in patients with Type 2 diabetes mellitus: results from a community-based study // Diabetologia. — 2003. — № 46 (7). — P. 892-8 (Epub. 2003. Jun. 18).

105. Procyshyn R.M., Pande S., Tse G. New-onset diabetes mellitus associated with quetiapine // Can J Psychiat. — 2000. — № 45. — P. 668-9.

106. Robinson N., Fuller J.H., Edmeades S.P. Depression and diabetes // Diabet Med. — 1988. — № 5 (3). — P. 268-74.

107. Rosenthal N.E., Sack D.A. et al. Seasonal Affective Disorder. A Description of the Syndrome and Preliminary Finding With Light Therapy // Arch Gen Psychiat. — 1984. — № 41. — P. 72-80.

108. Roy A., Roy M. Depressive symptoms in African-American type 1 diabetics // Depress Anxiety. — 2001. — № 13 (1). — P. 28-31.

109. Rubin R.T., Phillips J.J., Sadow T.F. et al. Adrenal gland volume in major depression: increase during depressive episode and decrease with successful treatment // Arch Gen Psychiat. — 1995. — № 52. — P. 213-8.

110. Sachon C., Sert C., Grimaldi A. Consequences of fear of hypoglycemia on the balance of insulin-dependent diabetes mellitus' // Presse Med. — 1994. — № 14, 23 (18). — P. 862.

111. Sachs G., Spiess K. Glycosylated hemoglobin and diabetes-self monitoring (compliance) in depressed and non-depressed type 1 diabetic patients // Psychother Psychosom Med Psychol. — 1991. — № 41 (8). — P. 306-10.

112. Smyth C., Kalsi G., Curtis D. et al. Two-locus admixture linkage analysis of bipolar and unipolar affective disorder supports the presence of susceptibility loci on chromosomes 11p15 and 21q22 // Genomics. — 1997. — № 1, 39 (3). — P. 271-8.

113. Spielman R.S., McGinnis R.E., Ewens W.J. Test for linkage disequilibrium: the insulin gene region and insulin-dependent diabetes mellitus (IDDM) // Am J Hum Genet. — 1993. — № 52 (3). — P. 506-16.

114. Takahashi Y., Hirata Y. A follow-up study of painful diabetic neuropathy: physical and psychological aspects // Tohoku J Exp Med. — 1983. — № 141 (4). — P. 463-71.

115. Talbot F., Nouwen A. A review of the relationship between depression and diabetes in adults: is there a link? // Diabet Care. — 2000. — № 23 (10). — P. 1556-62.

116. Todd J.A., Bain S.C. A practical approach to identification of susceptibility genes for IDDM // Diabetes. — 1992. — № 41. — P. 1029-34.

117. Viinamaki H., Viinamaki H., Niskanen L., Uusitupa M. Mental well-being in people with non-insulin-dependent diabetes // Acta Psychiatr Scand. — 1995. — № 92 (5). — P. 392-7.

118. Vila G., Delhaye M., Bertrand C. et al. Micro-angiopathic and psychological risk in children and adolescents with type 1 diabetes // Presse Med. — 2002. — № 31 (4). — P. 151-7.

119. Walsh S.M., Sage R.A. Depression and chronic diabetic foot disability. A case report of suicide // Clin Podiatr Med Surg. — 2002. — № 19 (4). — P. 493-508.

120. Weyerer S., Hewer W., Pfeifer-Kurda M. et al. Psychiatric disorders and diabetes — results from a community study // J Psychosom Res. — 1989. — № 33 (5). — P. 633-40.

121. Wilkinson G., Borsey D., Leslie P. et al. Psychiatric morbidity and social problems in patients with insulin-dependent diabetes mellitus // Brit J Psych. — 1988. — № 153. — P. 38-43.

122. Wing R.R., Marcus M.D., Blair E.H. et al. Depressive symptomatology in obese adults with type II diabetes // Diabet Care. — 1990. — № 13 (2). — P. 170-2.

123. Winocour P.H., Main C.J., Medlicott G. et al. A psychometric evaluation of adult patients with type 1 (insulin-dependent) diabetes mellitus: prevalence of psychological dysfunction and relationship to demographic variables, metabolic control and complications // Diabet Res. — 1990. — № 14 (4). — P. 171-6.

124. Winokur A., Maislin G., Phillips J.L. et al. Insulin resistance after oral glucose tolerance testing in patients with major depression // Am J Psychiatry. — 1988. — № 145. — P. 325-30.

125. Wright J.H., Jacisin J.J., Radin N.S. et al. Glucose metabolism in unipolar depression // Brit J Pschiat. — 1978. — № 132. — P. 386-93.

126. Wulsin L.R., Jacobson A.M., Rand L.I. Psychosocial adjustment to advanced proliferative diabetic retinopathy // Diabet Care. — 1993. — № 16 (Issue 8). — P. 1061-6.

127. Young E.A., Haskett R.F., Murphy-Weinberg V. et al. Loss of glucocorticoid fast feedback in depression // Arch Gen Psychiat. — 1991. — № 48. — P. 693-9.


Вернуться к номеру